درس‌های کرونا برای اقتصاد
کیمیا نجفی: شرایط دورکاری کارمندان، انجام امور و کارهای روزمره مردم در خانه، برگزاری کلاس‌های آموزشی آنلاین، خرید و فروش اینترنتی و تحویل در منزل در هفته‌های اخیر رونق گرفته است. در چنین شرایطی مناسب بودن زیرساخت‌ها می‌تواند قرنطینه خانگی را در روزهای کرونایی راحت‌تر کند. ویروس کرونا یک اتفاق غیرمنتظره بود که تمام کشور را با چالش روبه‌رو کرد. این اتفاق در حالی رخ داده است که ما حتی نمی‌دانیم این ویروس تا چه زمانی در کشور باقی خواهند ماند. در چنین شرایطی هرگونه برنامه‌ریزی و یا پیش‌بینی امکان‌پذیر نخواهد بود. مسئله دیگر این است که حتی نمی‌توانیم بگوییم این اتفاق پایان حوادث بوده و پس از عبور از آن کشور در امنیت کامل به سر خواهد برد، بنابراین در چنین شرایطی بسیاری از صاحب‌نظران از بکارگیری تمام توان و تلاش برای فراهم کردن زیرساخت‌های موثر صحبت به میان می‌آورند؛ چراکه به عقیده آنها اگر زیرساخت‌هایی کامل و جامع داشته باشیم در شرایط بحرانی می‌توانیم از مشکلات عبور کرده و همچنین اقتصاد سنتی را کنار گذاشته و به سمت اقتصادی مدرن حرکت کنیم. با توجه به این مسائل باید دید که می‌توان با استفاده از ابزاری به نام کرونا، زیرساخت‌های خود را تقویت کرده و اقتصاد را متحول کنیم یا خیر؟ در این راستا علی مزیکی، کارشناس مسائل اقتصادی و استاد دانشگاه با اشاره به فراهم بودن زیرساخت‌ها برای پوست‌اندازی اقتصاد در شرایط بحرانی به «ابتکار» گفت: ما در بحث زیرساخت‌ها برای عبور از اقتصاد سنتی رشد کرده‌ایم، اما مسئله مهم این است که رشد ما در فراهم کردن زیرساخت‌ها نامتوازن است.
وی افزود: به عبارتی دیگر می‌توان گفت که زیرساخت‌های ما برای عبور از اقتصاد سنتی فراهم شده است، اما این زیرساخت‌ها عملا نمی‌توانند پوشش‌دهی مناسبی برای یک اقتصاد مدرن داشته باشند. به عنوان مثال می‌توانیم برگزاری کلاس‌های آنلاین در روزهای کرونایی را بررسی کنیم. ما به عنوان مدرس این دغدغه را داریم که تمام دانشجویان دسترسی سریع و آسانی به اینترنت داشته باشند. ما نمی‌دانیم که تمام دانشجویان قابلیت دسترسی به ابزارهای لازم برای شرکت در کلاس‌های آنلاین را دارند یا خیر. این در حالی است که اگر حتی یکی از دانشجویان این امکان را نداشته باشد این حق بزرگ از او سلب می‌شود.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: مسائل دیگری هم وجود دارد که می‌توان به آنها اشاره کرد، متاسفانه مقوله‌هایی که دولت‌ها برای آن سرمایه‌گذاری می‌کنند مقوله‌های «همه و هیچ» است. در این شرایط می‌توان گفت که اگر یک نفر نتواند از امکانات بهره‌مند شوند انگار که هیچ‌کس نتوانسته استفاده‌ای را ببرد. ما یا باید زیرساخت-ها را برای همه افراد در نظر بگیریم یا اگر تنها عده‌ای بتوانند در شرایط خاص و بحرانی از آن استفاده کنند ثمره‌ای نخواهد داشت. البته یادآوری این مسئله به این معنا نیست که تمام زیرساخت‌های ما نمی‌توانند دردی را دوا کنند، اما در مسائلی همچون آموزش و یا بحث حمل و نقل ما با ضعف‌‌های بی‌شماری روبه‌رو هستیم.
این کارشناس مسائل اقتصادی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به بررسی زیرساخت‌های موارد دیگر اشاره کرد و در این‌باره گفت: در بحث حمل و نقل اگر نتوان پوشش کامل و جامع داشته باشیم عملا سازوکار و زیرساخت طراحی شده دردی را از مصرف‌کنندگان دوا نمی‌کند. به عبارتی دیگر اگر در بحث حمل و نقل یک نقطه اتصال را حذف کنیم به این معناست که برای مصرف‌کننده سرمایه‌گذاری‌ای نکرده‌ایم. بنابراین با توجه به این مسائل درمی‌یابیم که پوشش کامل در زیرساخت‌ها مشکل و نقطه ضعف ما است. وی زیرساخت بانکداری اینترنت را هم دارای ضعف دانست و ادامه داد: بانک‌ها هم مشکلاتی از این قبیل را دارند. اکنون بانکداری اینترنتی به میان آمده، اما زیرساخت آن کامل نیست و هنوز هم مشتریان نمی‌توانند تمام مراحل بانکی خود را بدون مراجعه حل کنند، این مسئله دلایل بسیار زیادی دارد .
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان از کرونا برای پوست‌اندازی اقتصاد و حرکت به سمت اقتصاد مدرن استفاده کرد یا خیر، گفت: اتفاقاتی همانند ویروس کرونا می‌تواند بهانه‌ای برای این باشد که مسئولان مربوطه را به فکر فراهم کردن زیرساخت‌های اساسی بیندازد، اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که ما از این قبیل اتفاقات در کشور زیاد داریم و تا کنون هم بهانه‌ای نشده است که ما را وادار به فکر کردن در خصوص درست عمل کردن در بحث فراهم کردن زیرساخت‌ها کند. با بررسی مسائلی که در گذشته رخ داده است می‌توانیم بگوییم که قدرت یادگیری و عبرت‌گیری در کشور ما ضعیف بوده، البته اخیرا شهروندان بهتر از اتفاقات عبرت گرفته‌اند و بیشتر از گذشته رعایت می‌کنند.
وی در ادامه افزود: متاسفانه زمانی که اتفاقی رخ می‌دهد دولت‌ها در حال و هوای آن رویداد قرار می‌گیرند و سعی در مدیریت بهتر دارند، اما پس از مدتی ماجرا را رها می‌کنند. من همیشه می‌گویم انگار مکانیزمی وجود دارد که وقتی دولت‌ها تحت فشار قرار بگیرند عملکرد بهتری داشته باشند.
این کارشناس اقتصادی با بیان مثالی ادامه داد: به عنوان نمونه زمانی‌که در‌آمدهای نفتی کم می‌شود دولت‌ها شرایط را بهتر مدیریت خواهند کرد و برنامه‌ریزی بهتری خواهند داشت. به عبارتی دیگر، به نظر می‌رسد که باید فشاری وجود داشته باشد تا بتوانند تصمیم‌گیری درستی انجام دهند. یکی دیگر از مشکلاتی که وجود دارد و وضعیت‌های حساس را بحرانی‌تر می‌کند این است که دولت‌ها با نگاه بلندمدت برنامه‌ریزی نمی‌کنند و با دیدِ کوتاه تنها برای روزهای آتی فعالیت می‌کنند و توانایی برنامه‌ریزی برای سال‌های آینده را ندارند. این مسائل باعث می‌شود که ما در ساخت زیرساخت‌ها با مشکلات جدی روبه‌رو شویم.
وی افزود: به عبارتی دیگر می‌توان گفت که زیرساخت‌های ما برای عبور از اقتصاد سنتی فراهم شده است، اما این زیرساخت‌ها عملا نمی‌توانند پوشش‌دهی مناسبی برای یک اقتصاد مدرن داشته باشند. به عنوان مثال می‌توانیم برگزاری کلاس‌های آنلاین در روزهای کرونایی را بررسی کنیم. ما به عنوان مدرس این دغدغه را داریم که تمام دانشجویان دسترسی سریع و آسانی به اینترنت داشته باشند. ما نمی‌دانیم که تمام دانشجویان قابلیت دسترسی به ابزارهای لازم برای شرکت در کلاس‌های آنلاین را دارند یا خیر. این در حالی است که اگر حتی یکی از دانشجویان این امکان را نداشته باشد این حق بزرگ از او سلب می‌شود.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: مسائل دیگری هم وجود دارد که می‌توان به آنها اشاره کرد، متاسفانه مقوله‌هایی که دولت‌ها برای آن سرمایه‌گذاری می‌کنند مقوله‌های «همه و هیچ» است. در این شرایط می‌توان گفت که اگر یک نفر نتواند از امکانات بهره‌مند شوند انگار که هیچ‌کس نتوانسته استفاده‌ای را ببرد. ما یا باید زیرساخت-ها را برای همه افراد در نظر بگیریم یا اگر تنها عده‌ای بتوانند در شرایط خاص و بحرانی از آن استفاده کنند ثمره‌ای نخواهد داشت. البته یادآوری این مسئله به این معنا نیست که تمام زیرساخت‌های ما نمی‌توانند دردی را دوا کنند، اما در مسائلی همچون آموزش و یا بحث حمل و نقل ما با ضعف‌‌های بی‌شماری روبه‌رو هستیم.
این کارشناس مسائل اقتصادی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به بررسی زیرساخت‌های موارد دیگر اشاره کرد و در این‌باره گفت: در بحث حمل و نقل اگر نتوان پوشش کامل و جامع داشته باشیم عملا سازوکار و زیرساخت طراحی شده دردی را از مصرف‌کنندگان دوا نمی‌کند. به عبارتی دیگر اگر در بحث حمل و نقل یک نقطه اتصال را حذف کنیم به این معناست که برای مصرف‌کننده سرمایه‌گذاری‌ای نکرده‌ایم. بنابراین با توجه به این مسائل درمی‌یابیم که پوشش کامل در زیرساخت‌ها مشکل و نقطه ضعف ما است. وی زیرساخت بانکداری اینترنت را هم دارای ضعف دانست و ادامه داد: بانک‌ها هم مشکلاتی از این قبیل را دارند. اکنون بانکداری اینترنتی به میان آمده، اما زیرساخت آن کامل نیست و هنوز هم مشتریان نمی‌توانند تمام مراحل بانکی خود را بدون مراجعه حل کنند، این مسئله دلایل بسیار زیادی دارد .
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان از کرونا برای پوست‌اندازی اقتصاد و حرکت به سمت اقتصاد مدرن استفاده کرد یا خیر، گفت: اتفاقاتی همانند ویروس کرونا می‌تواند بهانه‌ای برای این باشد که مسئولان مربوطه را به فکر فراهم کردن زیرساخت‌های اساسی بیندازد، اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که ما از این قبیل اتفاقات در کشور زیاد داریم و تا کنون هم بهانه‌ای نشده است که ما را وادار به فکر کردن در خصوص درست عمل کردن در بحث فراهم کردن زیرساخت‌ها کند. با بررسی مسائلی که در گذشته رخ داده است می‌توانیم بگوییم که قدرت یادگیری و عبرت‌گیری در کشور ما ضعیف بوده، البته اخیرا شهروندان بهتر از اتفاقات عبرت گرفته‌اند و بیشتر از گذشته رعایت می‌کنند.
وی در ادامه افزود: متاسفانه زمانی که اتفاقی رخ می‌دهد دولت‌ها در حال و هوای آن رویداد قرار می‌گیرند و سعی در مدیریت بهتر دارند، اما پس از مدتی ماجرا را رها می‌کنند. من همیشه می‌گویم انگار مکانیزمی وجود دارد که وقتی دولت‌ها تحت فشار قرار بگیرند عملکرد بهتری داشته باشند.
این کارشناس اقتصادی با بیان مثالی ادامه داد: به عنوان نمونه زمانی‌که در‌آمدهای نفتی کم می‌شود دولت‌ها شرایط را بهتر مدیریت خواهند کرد و برنامه‌ریزی بهتری خواهند داشت. به عبارتی دیگر، به نظر می‌رسد که باید فشاری وجود داشته باشد تا بتوانند تصمیم‌گیری درستی انجام دهند. یکی دیگر از مشکلاتی که وجود دارد و وضعیت‌های حساس را بحرانی‌تر می‌کند این است که دولت‌ها با نگاه بلندمدت برنامه‌ریزی نمی‌کنند و با دیدِ کوتاه تنها برای روزهای آتی فعالیت می‌کنند و توانایی برنامه‌ریزی برای سال‌های آینده را ندارند. این مسائل باعث می‌شود که ما در ساخت زیرساخت‌ها با مشکلات جدی روبه‌رو شویم.
